11 listopada 2024 roku obchodzimy 106. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę. W tym radosnym i podniosłym dniu przypominamy, jak droga do wyzwolenia Rzeczpospolitej po 123 latach zaborów ściśle łączy się z pierwszymi wzmiankami na temat rozwoju piłki ręcznej w naszym kraju.
Podczas gdy na całym świecie piłka ręczna znana jest pod równoważnym tłumaczeniem “handball”, w Polsce dodatkowo funkcjonuje pod nazwą “szczypiorniak”. Skąd wziął się taki termin? Choć pierwsze skojarzenia odruchowo mogą prowadzić nas w kierunku popularnej rośliny, okazuje się, że historia związana z powstaniem “szczypiorniaka” ściśle łączy się z najważniejszymi wydarzeniami w dziejach Polski i odzyskaniem przez nią niepodległości w 1918 roku.
Uważa się, że to właśnie w tym roku polscy legioniści marszałka Józefa Piłsudskiego internowani w niemieckim obozie jenieckim nauczyli się nowej dyscypliny od pilnujących ich strażników. Polscy żołnierze trafili w niewolę z powodu odmówienia przysięgi władzom niemieckim w trakcie I wojny światowej.
Wspomniany obóz jeniecki zlokalizowany był w Szczypiornie, będącym dziś częścią Kalisza. Gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, nowa dyscyplina razem z legionistami trafiła do kolejnych polskich miast i wsi. Następnie piłka ręczna zyskiwała coraz większą popularność, a mając na względzie jej pochodzenie, od nazwy miasta zyskała miano “szczypiorniaka”. Po włączeniu części Śląska do Polski, dyscyplina zaczęła rozwijać się przede wszystkim w Krakowie, Łodzi, Warszawie, Lwowie i Poznaniu.
Co ciekawe, ówczesna wersja piłki ręcznej znacznie różniła się od sportu, jaki możemy oglądać dzisiaj. Drużyny liczyły po jedenastu zawodników, gracze nie mogli kozłować piłki, a ona sama (powstała ze szmat) bardziej przypominała futbolówkę lub piłkę do rugby.
W niepodległej Polsce pierwsze formy organizacyjne regulujące grę w piłkę ręczną przyjęto dopiero w roku 1928, kiedy powstał Polski Związek Gier Sportowych, zrzeszający koszykówkę, siatkówkę i piłkę ręczną. Od roku 1929 PZGS reprezentował Polskę w szeregach Międzynarodowej Federacji Amatorskiej Piłki Ręcznej (IAHF). W roku 1936 organizację przekształcono w Polski Związek Piłki Ręcznej, a następnie Związek Piłki Ręcznej w Polsce, który od 1946 roku wchodzi w skład Międzynarodowej Federacji Piłki Ręcznej (IHF).
W poniższym filmie prezentujemy archiwalne ujęcia ze spotkań rozgrywanych w składach po jedenastu zawodników, które z pewnością pomogą lepiej wyobrazić sobie przebieg pierwszych meczów piłki ręcznej na terenie Polski.
